صنعت نويس: چند روز پیش روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی به بررسی وضعیت شرکت سیویکو یا همان سایپا سوریه پرداخته و نوشته بود سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیون دلاری سایپا در سوریه از بین رفت و آن‌چه بر سر این شرکت آمده، نتیجه سرمایه‌گذاری دستوری و عدم توجه به ریسک‌های سیاسی و اقتصادی سوریه بوده است. در این گزارش به اطلاع‌رسانی چندی قبل سایپا در سامانه کدال درباره سایپا سوریه هم اشاره شده بود.

هفته آخر مهر ماه گذشته، در اوج زدوخوردهای غیرمستقیم میان ایران و اسرائیل، خبری درباره بمباران سایپا سوریه منتشر شد که بلافاصله با ویدئوهای کوتاه موبایلی تایید شد. چند روز بعد، در هفته نخست آبان، شرکت سایپا اطلاعیه‌ای منتشر کرد که چنین آغاز می‌شد: «پیرو اخبار منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر حمله رژيم صهيونيستی به کارخانه خودروسازی به استحضار می‌رساند کارخانه مزبور متعلق به شرکت سايپاسوريه (سيويکو) تحت مالکيت ۸۷ درصدی شرکت سايپا می‌باشد که براساس آخرين اخبار دريافتی، ساختمان، خودروهای موجود، منصوبات و سيستم‌های اداری با آسيب جدی مواجه شده‌اند که برآورد دقيق ميزان خسارت مستلزم حضور کارشناسان و ارزيابی خسارات وارده می‌باشد.»

این اطلاعیه تنظیم عجیبی داشت چه آن‌که با تاکید ابتدایی بر «اخبار منتشر شده در فضای مجازی» مخاطب را برای تکذیب یا تخفیف خبر آماده می‌کرد و سپس از خسارت‌های سنگین خبر می‌داد. ضمن این‌که به سنت همیشگی این‌چنین وعده‌هایی، هیچ‌گاه گزارشی از «برآورد دقیق میزان خسارت» منتشر نشد و می‌دانیم که نخواهد شد!

اما فراز بعدی اطلاعیه سایپا، با اطلاعاتی که در اختیار مخاطب می‌گذاشت بر ابهامات فعالیت خارجی این خودروساز می‌افزود. در این فراز آمده بود: «از سنوات گذشته به‌واسطه شرايط خاص کشور سوريه و به دليل جلوگيری از افزايش زيان انباشته شرکت مذکور – تحميل زيان به تلفيق سايپا – فعاليت توليدی در کارخانه مزبور متوقف شده بود. همچنين بهای تمام شده شرکت سايپا سوريه در دفاتر شرکت سايپا مبلغ ۲۰۰,۹۱۷,۸۳۸,۳۳۶ ريال بوده که در مقايسه با کل بهای تمام شده سرمايه‌گذاری‌های بلندمدت اين شرکت بسيار ناچيز و کمتر از /۰۵ درصد می‌باشد.»

معنای این فراز از اطلاعیه سایپا این است تولید در سیویکو سودآور نبوده است و برای آن‌که به صورت‌های تلفیقی شرکت سایپا زیان انباشته بیشتری تحمیل نشود، فعالیت آن چند سال پیش از حمله اسرائیل به کارخانه تعطیل شده است. ابهام این‌جاست که «شرایط خاص کشور سوریه» چگونه تولید خودرو را از سودآوری انداخته بود؟ کارخانه در چه وضعیتی تعطیل شد و برنامه بازگشایی آن چه بود؟

جملات بعدی، نه تنها پاسخی به این پرسش‌ها نمی‌دهد که پرسش‌های بیشتری را هم به وجود می‌آورد؛ بهای تمام‌شده سایپا سوریه که ادعا شده که بیش از ۲۰ میلیارد تومان است، با کدام معیار ناچیز تلقی شده است؟ اگر این ۲۰ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۸۶ یعنی سال افتتاح رسمی سایپا سوریه باشد، با نرخ دلار هزار تومانی آن روز، ارزش سرمایه‌گذاری سایپا در سوریه بالغ بر ۲۰ میلیون دلار بوده است که با هر متر و معیاری، رقم کم و ناچیزی محسوب نمی‌شود.

اما عجایب این اطلاعیه بیش از این‌هاست؛ سایپا مدعی شده این سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد تومانی‌اش در سوریه، کمتر از ۵صدم درصد کل سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت این شرکت است.

خوانش دیگری از این اعداد می‌گوید ارزش سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت سایپا ۴۰ هزار میلیارد تومان است که با قله تاریخی قیمت دلار خیابانی، بالغ بر ۵۰۰ میلیون دلار می‌شود!

برای آن‌که مقیاسی از بزرگی این عدد در دست داشته باشیم، کافی‌ست خبر چند روز پیش بازار جهانی خودرو را مرور کنیم؛ مدیران سه خودروساز ژاپنی هوندا، نیسان و میتسوبیشی که همگی در قله کیفیت و بهره‌وری هستند، اعلام کرده‌اند در صورتی که روند ادغام‌شان موفق باشد، سال ۲۰۲۶ میلادی به فروش بیشتر از ۸ میلیون دستگاه خودرو در سال خواهند رسید که ۱۹۱ میلیارد دلار فروش و ۱۹ میلیارد دلار سود خواهد داشت.

حالا شاید مرور ادعای سایپا خالی از لطف نباشد؛ این خودروساز خصولتی می‌گوید رقم ثبت‌شده سرمایه‌گذاری‌اش در سوریه ۲۰ میلیارد تومان است، این رقم ناچیز است و کمتر از ۵صدم سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت‌اش است. سایپا می‌گوید ۴۰ هزار میلیارد تومان (و با دلار ۸۰ هزار تومانی، ۵۰۰ میلیون دلار) سرمایه‌گذاری بلندمدت دارد!

صنعت خودروی ایران از تجربه سرمایه‌گذاری سایپا در سوریه چه درس‌هایی آموخت؟
با همه اوصاف، به نظر لازم می‌رسد که خودروسازی سایپا به عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور، در گزارشی جامع و شفاف، به بازخوانی انتقادی تجربه سرمایه‌گذاری خارجی‌اش بپردازد تا بتواند به این پرسش‌ها پاسخ دهد:

سرمایه‌گذاری سایپا در سوریه بر مبنای چه مطالعات آینده‌شناختی به تصویب رسید؟

در صورت فقدان چنین مطالعاتی، فشار چه کسانی مدیران سایپا را مجبور به این سرمایه‌گذاری کرد؟

افزایش سرمایه سایپا در سیویکو از ۸۰ درصد اولیه به ۸۷ درصد ثانویه بر مبنای کدام ضرورت انجام شد؟

مجموع هزینه‌کرد این خودروساز در سوریه چقدر است؟ چند دستگاه خودرو و با چه برندهایی تولید شد؟

دستاورد مالی، تکنولوژیکی یا حتی اقتصاد سیاسی حضور در صنعت سوریه چه بود؟

کدام مدیران در سایپا، سازمان گسترش و وزارت صمت بابت این سرمایه‌گذاری پاداش گرفته یا احیانا توبیخ شده‌اند؟

آیا سایپا برنامه‌ای برای بازیابی باقی‌مانده سرمایه‌اش در سوریه، احیای آن یا اقامه دعوی حقوقی و مطالبه خسارت دارد؟

صنعت خودروی ایران از تجربه سرمایه‌گذاری سایپا در سوریه چه درس‌هایی آموخت؟

سرمایه‌گذاری سایپا در سوریه و تاسیس شرکت سیویکو نمونه کاملی از معدود فعالیت‌های خارجی صنعت ایران است که متاسفانه سرنوشت غم‌باری یافت اما بازخوانی انتقادی آن تجربه شاید مانع تکرار‌های خسارت‌بار شود.
علی نیلی، انصاف نیوز