به گزارش صنعت نویس، حتی هنوز هم صف‌های طولانی خیابان فردوسی ادامه دارد، صرافان روی شیشه مغازه خود چسبانده‌اند: «اکنون دلار و یورو نداریم». جلوی بانک ملت حسابی شلوغ شده است. البته این شلوغی‌ها از میدان فردوسی تا انتهای خیابان فردوسی ادامه داشت. شهروندان کشورهای دیگر و توریست‌ها نیز در این صف ها به چشم می‌خورند. به یکی از صرافی‌ها نزدیک می‌‎شوم و از فردی که صف‌ها را اداره می‌کند، می‌پرسم دلیل این شلوغی‌ها چیست، می‌گوید: دلار در بازار وجود ندارد، مردم سرگردان شده‌اند و حدود دو هفته همین وضعیت بر بازار حاکم است. بسیاری افراد مسافرند و برای ایام عید احتیاج به دلار دارند. سرش را تکان می‌دهد و می‌گوید حالا شهروندان ایرانی هیچ، با این وضعیت آبروی ما جلوی توریست‌هایی که از شهرهای دیگر به ایران آمده‌اند، می‌رود.

از دو روز گذشته، ابلاغیه‌ای از سوی بانک مرکزی آمده است و ارز تنها با داشتن ویزا و سایر مدارک(کارت ملی،‌ پاسپورت، ‌بلیت و عوارض خروج از کشور) فروخته می‌شود. سخت تر کردن شرایط خرید دلار به دلیل به هم ریختگی بازار و دلال بازی‌ها توسط بانک مرکزی اعمال شد. براساس دیده‌ها و شنیده‌ها در گزارش میدانی از بازار ارز، روز گذشته خرید و فروش دلار و یورو را تعطیل کردند و صرافی‌های دلار و یورو نمی‌فروختند یا اگر هم فروش داشتند، با نرخ آزاد می‌فروختند. به این ترتیب بازار ارز دچار تشنج شده و کمبود دلار و یورو در بازار مشخص است. علت صف‌های طولانی را برخی‌ها محدودیت در فروش دلار و یورو دانسته‌اند که فقط به چند صرافی محدود شده بود.

حال و هوای این روزهای بازار ارز

در هفته‌های گذشته برخی دلالان بازداشت و برخی صرافی‌ها بسته شدند. پس از این اتفاقات اگرچه انتظار می‌رفت که دلالان خیابان فردوسی پراکنده و کاهش پیدا کنند اما این پیش بینی‌ها ناکام ماند. البته در ابتدا اندکی از میزان دلالان کاسته شد اما پس از چند روز جمع به هم‌ریخته دلالان ارز در خیابان فردوسی به شکل صف‌های طولانی درآمد. بنابراین با برخی اقدامات هنوز از جمعیت دلالان فردوسی کاسته نشده است و به قول یکی از راننده‌های تاکسی، دلالان فقط محل‌شان جابه‌جا شده اما تعدادشان کاهش نیافته است. برخوردها تنها آرایش بازار دلالان را به شکل منظمی تغییر داد. به این ترتیب هفته گذشته بازار ارز شرایط خاصی را تجربه کرد و دلار و یورو که در بیشتر صرافی‌ها با محدودیت عرضه مواجه بود با چند نرخ در بازار مشاهده شد. این اتفاقی بود که در روزهای آخر سال 96 به دلال‌بازی‌ها دامن زد. به گفته یکی از صرافی‌ها، چند روز پیش تعدادی اتوبوس از شهرهای مختلف آمدند و با کارت ملی از آن‌ها دلار خریدند و بازگشتند. این افراد به شهر خود بازمی‌گردند و دلار را با قیمت بالاتری می‌فروشند. از او می‌پرسم این کارنیزبه نوعی دلالی است، می‌گوید:‌ بله این هم یک مدل دلالی است. به اعتقاد او بانک مرکزی باید بازار داخلی را متعادل سازد تا مردم به سختی نیفتند و نوسانات ارز ولع دلالان را بیش از پیش نکند. دولت باید دلار وارد کرده و با کامیون آن را از کشور خارج نکند. بانک مرکزی وظیفه دارد در این وضعیت دلار را به بازار تزریق کند تا جلوی دلال‌بازی‌ها گرفته شود. مردم در این ایام از سال که به روزهای پایانی نزدیک می‌شویم، برای مسافرت‌های خارجی خود نیاز به دلار دارند و هر روز باید ساعت‌ها در صف بمانند.

مسافران بیش از دلالان

به نظر شما چند درصد افراد داخل صف دلال و چند درصد خریدار واقعی و مسافرند، این سوال را از یکی از صرافی‌ها که مقابل آن صف طولانی کشیده بودندپرسیدم، ‌او گفت: بیشتر افراد داخل صف مسافرند. او جلو رفت و از هر کدام از آن‌ها پرسید که از کجا آمده‌اید،‌ کرج،‌ اصفهان و تهران... بنابراین با نگاه به افرادی که داخل صف ایستاده بودند، می‌شد فهمید که بسیاری آن‌ها مسافرند. به گفته برخی صرافی‌ها نیز تعداد مسافران بیش از دلالان است.

از یکی از افراد داخل صف طولانی ارز پرسیدم شما مسافر هستید؟ گفت: بله و مسافران بسیاری در صف‌ها می‌بینید که گرفتار این شرایط شده‌اند.

از او پرسیدم هر سال وضعیت به همین شکل است، گفت: امسال آمدم اما هر سال خیابان فردوسی در آستانه عید و سفرهای نوروزی همین وضعیت را دارد و هیچ اقدامی برای بهبود این شرایط صورت نمی‌گیرد.

سود بالای دلالان از بی‌خوابی و انتظار

یکی از شهروندان که هر روز این مسیر را طی می‌کرد تا به محل کارش برسد، می‌گوید:‌ 15 روزی است که وقتی شش و نیم صبح از خیابان منوچهری برای رفتن به محل کار عبور می‌کنم، جمعیت ‌بسیاری را می‌بینم که کنار دیوار صرافی‌ها صف کشیده‌اند. چند روز پیش که هواکمی سردتر بود، صفی از خودروهای سواری گاهی پلاک شهرستان، سمت چپ خیابان پارک بوده و افرادی داخل خودرو خوابیده بودند. بعد از ظهرها کنار صرافی بانک ملی و شعبه‌ ارزی بانک ملت و صرافی‌های مجتمع تجاری فردوسی که روبه‌روی دوساختمان ذکر شده در بالا قرار دارند، صفی طویل از مردان و زنان دیده می‌شود. یکی از افرادی که در داخل صف ایستاده بود، می‌گفت: ما چهارصبح به اینجا می‌آییم، بعضی‌ها از شب می‌آیند و داخل ماشین می‌خوابند، خیلی‌ها هم با چند نفر از اعضای خانواده می‌آیند. با کارت ملی به هر نفر دو هزاردلار می‌دهند، بعد از آن دلال‌ها کارت یک صرافی را می‌دهند و دلارها را از ما خریداری می‌کنند و به ازای هردلار 300تومان اضافه برمی‌دارند. وقتی از او می‌پرسم آیا این پول، ارزش این همه بی خوابی و صف را دارد یا خیر؟ می‌گوید: دارد. همین دیروز تا ساعت یک بعدازظهر که از اینجا رفتم ۵۵۰ هزار تومان سود کردم.

معضلی که دغدغه مسئولان نیست

سوالی که در این میان مطرح می‌شود، این است که تا چه زمانی دلالان این‌قدر آزاد و آسوده به فعالیت خود ادامه می‌دهند؟ و صف‌های طولانی پیاده‌روهای خیابان فردوسی چه زمانی به آخر خواهد رسید؟ این وضعیت تا چه زمانی ادامه پیدا خواهد کرد؟ و تیم اقتصادی دولت چه تصمیم اساسی برای آن گرفته است؟ به اعتقاد کارشناسان برخورد با دلالان و بازداشت کردن آن‌ها دردی را دوا نخواهد کرد و بازداشت جمشید بسم‌ا... راه حل آشفتگی بازار ارز نیست. این مشکلات را باید به شکل ریشه‌ای و اساسی حل کرد.

حضور یک مسئول سابق

در میان این گفت‌وگو و صحبت‌ها با صرافان و مردم متوجه حضور علی عسگری، معاون وزیر اقتصاد و دارایی سابق و رییس سازمان امورمالیاتی شدم. به سمت او رفتم و دلیل حضورش را در بازار ارز پرسیدم، او گفت: آمدم سری به بازار بزنم و از وضعیت آن جویا شوم. از او در خصوص وضعیت و شلوغی بازار پرسیدم، اوگفت: اعلام مدارک برای فروش دلار راه درستی برای کنترل بازار نیست. این اتفاق تقاضای کاذب در بازار ایجاد کرده است،‌ بسیاری افرادی که اکنون اینجا حضور دارند، مسافر نیستند. اگرچه اعلام کردند که تنها با مدارک به افراد ارز تعلق می‌گیرد اما هیچ سفارتی ‌پنج روزه به کسی ویزا نمی‌دهد و کسانی که از قبل مقدمه چینی کردند، برای دلالی این کار را انجام دادند. اکنون در بازار محدودیت دلار وجود دارد. در حال حاضر کاری نمی‌توان انجام داد. او در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه دولت و بانک مرکزی برای بهبود این وضعیت چه سیاست‌هایی را باید دنبال کنند، گفت:‌ نباید کاری کنند که ارز یک شبه گران شود. ارز را باید در طول سال مدیریت کرد تا به این وضعیت دچار نشود. بازی با ارز راه درستی نیست و نتیجه آن این اتفاقاتی می‌شود که امروز در بازار ارز می‌بینیم. زمانی که برنامه‌ریزی صورت نگیرد، (در برخی ایام سال مانند این روزها که نیاز به دلار افزایش پیدا می‌کند) به همین شکل مردم مجبورند در صف‌های طولانی منتظر بمانند. این‌ اشکالات و معضلات یکی دو سال نیست که اتفاق می‌افتد، هر سال این اتفاقات تکرار می‌شود و در واقع مردم متضرر می‌شوند.

مجیدرضا حریری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نیز در انتقاد به این وضعیت گفته است: ارز به جای بانک‌ها در صرافی‌ها جابه‌جا می‌شود، بدون اینکه هیچ‌گونه کنترل و نظارتی بر این اقدامات صورت گیرد. بازداشت کردن یک عده دلال و بستن برخی صرافی‌ها و گرفتن امثال جمشید بسم‌ا... چاره کنترل نابسامان ارز نیست بلکه راه نجات ما از این چرخه معیوب، شفاف شدن نقل و انتقالات ریالی و ارزی در شبکه بانکی است. ما نفت را با دلار به دنیا می‌فروشیم اما دریافتی ما از کشورهای مختلف دلار نیست و می‌تواند براساس ارزهای دیگر باشد. ممکن است در مواردی برای تبدیل ارز به ارزی دیگر ناچار باشیم که هزینه تبدیل پرداخت کنیم اما این مساله عمومی نیست.

واقعیت ها را به مردم بگوییم

باید با مردم با صداقت رفتار کرد. حرف زدن با مردم و گفتن واقعیت‌ها می‌تواند جلوی التهابات ارزی و جو روانی ایجاد شده را بگیرد. دولت‌های مختلف هر از گاهی برای کنترل بازار ارز این کار را کرده‌اند، به زوری که چندی پیش به هر فرد متقاضی ‌پنج هزار دلار و اکنون یک‌هزار دلار فروخته می‌شود؛ در حالی که سوال اینجاست که اگر کمبود منابع ارزی وجود دارد، چرا اقدام درستی صورت نمی‌گیرد؟ یکی از صرافی‌ها می‌گوید ما هزار دلار می‌توانیم به مسافران هوایی و 500 دلار به مسافران زمینی بفروشیم. اما صرافی بانک ملت سه هزار دلار می‌فروشد، به همین ‌دلیل مقابل این بانک جمعیت بسیاری در صف ایستاده‌اند. به گفته او، نمایندگان بانک مرکزی ‌نیز برای نظارت بر این وضعیت در بازار و صرافی‌ها حضور دارند و اجازه نمی‌دهند غیر از مسافران افراد دیگر اقدام به خرید ارز کنند.

اقتصاد شفاف

به گفته کارشناسان در مقاطع مختلف از جمله سال‌های 89 و 90 نیز این قبیل اقدامات صورت گرفته است؛ به‌گونه‌ای که این اقدامات موجب افزایش قیمت دلار از یک‌هزار تومان به بیش از سه هزار تومان شد. به اعتقاد آن‌ها هیچ راهی برای اقتصاد ما نیست، مگر اینکه اقتصاد شفاف، آزاد و رقابتی شود. باید جلوی خروج ارز غیرقانونی از کشور گرفته شود. همین حالا که این گزارش را می‌خوانید، در خیابان فردوسی میلیون‌ها دلار ارز به واسطه مردم از صرافی‌ها بدون اینکه کسی متوجه شود، از کشور خارج می‌شود که این امر نشان می‌دهد به بهانه تحریم‌ها، نظارت و شفافیت را از مبادلات ارزی برداشته‌ایم.

ارز چند نرخی

در هفته گذشته به طور مشخص دلار و یورو، دو نرخ در بازار آزاد داشت؛ نخست، نرخی که روی تابلو اعلان قیمت‌ها درج شده‌بود که حدود ۴۴۶۰ تا ۴۴۷۰ تومان در طول هفته نوسان داشت و دیگری، دلار آزاد با نرخ ۴۷۰۰ تا ۴۸۰۰ تومان بود که در واقع با این قیمت در اختیار متقاضیان قرار گرفت.اگر ملاک را نرخ دلار بانکی در نظر بگیریم، دلار هفته با ثباتی داشت و تنها ۱۰ تا ۱۵ تومان در طول هفته در نوسان بود. اما دلار آزاد، نوسان بیشتری داشت و حدود ۱۰۰ تومان در همین بازه زمانی در تغییر بود. افرادی که برای خرید دلار و یورو در صف می‌ایستادند، به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ عده‌ای مسافر بودند و برای تهیه ارز مجبور شدند در صف‌های طولانی منتظر بمانند و عده‌ای دیگر، کسانی بودن که برای کسب سود و خرید ارز با قیمت ارزان‌تر و فروش آن با قیمت بالاتر در صف‌ها حضور داشتند. همچنین در هفته گذشته وضعیت یورو مانند دلار بود و با دو نرخ در بازار مشاهده شد. یورو روی تابلو اعلان قیمت‌ صرافی‌ها حدود ۵۴۰۰ تومان درج شد اما قیمت واقعی و آزاد آن حدود ۵۹۰۰ تومان بود.

انتقاد از بانک مرکزی

بررسی بازار ارز، حاکی از آن است که در دو هفته گذشته در میدان فردوسی تهران و مرکز تجارت جهانی فردوسی فقط دو صرافی زیرمجموعه بانک‌ها دلار داشتند و عرضه می‌کردند که آن‌ها نیز آن‌قدر با صف‌های طولانی و ازدحام مردم و دلالان مواجه بودند که ماموران نیروی انتظامی به این مساله ورود کرده تا به این وضعیت سامان دهند که البته با برخورد و بازداشت‌هایی همراه شد. در این شرایط ماموران نیروی انتظامی به صورت مستقیم و غیرمستقیم، مسئولان دو صرافی زیرمجموعه بانک را مجبور می‌کردند که برای لحظاتی نیز که شده، تعطیلی خود را اعلام کنند تا صفوف متقاضیان خلوت‌تر شود و بتوانند به خیابان و پیاده‌روی میدان فردوسی نظم بیشتری بدهند. صرافان می‌گویند بانک مرکزی به ما دلار نمی‌فروشد. تنها دو صرافی در میدان فردوسی تهران ارز بانکی داشتند که آن‌ها نیز با صف‌های طولانی و تنش‌های بسیاری در خرید و فروش همراه بودند. در بازار ارز، صرافی‌ها از این مساله گله‌مند بودند که چرا بانک مرکزی به آن‌ها ارز به ویژه دلار واگذار نکرده و بازار ارز را به چند صرافی زیرمجموعه خود سپرده است؟ به گفته آن‌ها مشخص نیست، چرا بانک مرکزی دلار را به شکل انحصاری در اختیار چند صرافی زیرمجموعه خود قرار داده است و به ما دلار نمی‌دهد؟ این اتفاق فقط باعث آشفتگی بیشتر بازار می‌شود و به نوسانات و گرانی آن دامن می‌زند.

منبع:قانون