طبق اظهارات اعضای انجمن قطعه‌سازان در نشست خبری دیروز، خودروسازان خارجی که برای حضور در ایران با شرکت‌های داخلی قرارداد امضا کرده‌اند، داخلی‌سازی محصولات شان را در دستور کار قرار داده و این به معنای استفاده از ظرفیت صنعت قطعه کشور در این قراردادها است.

در این نشست که چند عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان ایران حضور داشتند، اگرچه انتقادهایی در مورد محرمانه بودن قراردادهای خودرویی مطرح شد، با این حال بیشتر اعضا نظر مثبتی درباره نقش قطعه‌سازان در این قراردادها داشته و در مجموع راضی به‌نظر می‌رسیدند. در این بین، برخی قطعه‌سازان معتقد بودند هنوز قراردادهای خارجی خودروسازان را رویت نکرده؛ بنابراین نمی‌دانند روند داخلی‌سازی قطعات به چه شکل خواهد بود. در مقابل اما بیشتر اعضای هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان ضمن اذعان به داخلی‌سازی خودروهای پسابرجامی، از سرمایه‌گذاری برخی خودروسازان خارجی در حوزه ساخت قالب قطعات صحبت به میان آوردند. در کل آنچه از مجموع اظهارات اعضای هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان استنباط شد، رضایت نسبی آنها از قراردادهایی خودرویی و نقش‌های در نظر گرفته شده برای آنها در سناریوهای جدید خودروسازی کشور بود. حتی با وجود آنکه پیش‌تر انتقادهای زیادی از نحوه برخورد خودروسازان خارجی با قطعه‌سازان ایرانی مطرح می‌شد، به‌نظر می‌رسد این چالش در حال حاضر کمرنگ شده و صنعت قطعه کشور قرار است نقشی مهم در اجرای قراردادهایی خارجی خودروسازی داشته باشد.

اوضاع به شکلی پیش رفته که جدای از شکل‌گیری ارتباطات نزدیک میان خودروسازان خارجی و قطعه‌سازان، شرکت‌هایی مانند رنو فرانسه حاضر به سرمایه‌گذاری در قطعه‌سازی ایران شده‌اند. این موضوع می‌تواند جدای از پررنگ کردن نقش قطعه‌سازان در تولید خودروهای پسابرجامی، سبب انتقال دانش فنی و تکنولوژی نیز به صنعت قطعه شود. آن طور که از دل اظهارات اعضای هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان در نشست خبری دیروز برمی‌آمد، در مجموع اتفاقات مثبتی در جریان حضور خودروسازان خارجی در ایران (برای صنعت قطعه) رخ داده و این یعنی، چالش میان آنها (قطعه‌سازان و خودروسازان خارجی) کمرنگ شده است. در مجموع به گفته آنها، علاوه‌بر اجرایی شدن الزام وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی‌بر ساخت داخل 40 درصدی، مقدمات انتقال فناوری و تکنولوژی به صنعت قطعه کشور نیز در حال فراهم آمدن است. با این حساب، می‌توان اینگونه استنباط کرد که قطعه‌سازان ایرانی نیز در سناریوی جدید خودروسازی کشور نقش گرفته‌اند و حالا باید منتظر ماند و دید آنها تا چه حد از عهده ایفای نقش خود بر خواهند آمد.

این در شرایطی است که تا دیروز گفته می‌شد قطعه‌سازان در قراردادهای جدید خودرویی کشور به بازی گرفته نشده و نه خودروسازان خارجی و نه خودروسازان داخلی، هیچ‌کدام وقع چندانی به این صنعت بزرگ نگذاشته‌اند. اتفاقا تا همین چند ماه پیش، قطعه‌سازان با گله و انتقاد از کم‌توجهی به آنها در قراردادهای خودرویی، کار را به تهدید کشانده و حتی عنوان کردند در صورت به بازی گرفته نشدن، مانع اجرای این قراردادها خواهند شد. حجم انتقادات و نارضایتی قطعه‌سازان به حدی بود که بیم آن می‌رفت داخلی‌سازی خودروهای پسابرجامی به محاق رفته و اجرایی نشود. با این حال طبق جدیدترین اظهارات و موضعگیری قطعه‌سازان، مشخص می‌شود زندگی آنها با خودروسازان خارجی نسبتا شیرین شده و چندان خبری از اختلافات و چالش‌های قبلی نیست.البته نکته دیگری که در نشست دیروز بسیار به چشم آمد، اختلاف‌نظر میان اعضای هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان بر سر نقش آفرینی آنها در قراردادهای خودرویی بود. در مجموع مشخص بود که بیشتر اعضا رضایت بیشتری نسبت به چند ماه گذشته در مورد به بازی گرفته شدن در قراردادهای خودرویی دارند، با این حال برخی نیز هنوز گله و انتقادهای خاص خود را داشتند. به‌عبارت بهتر، به‌نظر می‌رسد خودروسازان خارجی در عین حال که توانسته‌اند مجموعه قطعه‌سازی کشور را با خود همراه و رضایت نسبی فعالان این صنعت را به‌دست بیاورند، هنوز هم با نارضایتی‌هایی از سوی برخی قطعه‌سازان بزرگ مواجهند. در واقع ظاهرا نقش برخی قطعه‌سازان در قراردادهای خودرویی، پررنگ و نقش برخی دیگر کمرنگ در نظر گرفته شده و این موضوع به مذاق گروه دوم خوش نیامده است.

صلح قطعه‌سازان ایرانی و خودروسازان خارجی

اما هرچه هست، اتفاق اصلی، نزدیک شدن منافع قطعه‌سازان و خودروسازان خارجی به یکدیگر و در نتیجه، افزایش احتمال تحقق اهداف مربوط به داخلی‌سازی خودروهای جدید است، چه آنکه ظاهرا همه میهمانان پسابرجامی خودروسازی کشور، به اشکال مختلف با قطعه‌سازان داخلی وارد فاز همکاری و همفکری شده‌اند. پژوسیتروئن، رنو، هیوندایی و فولکس واگن، چهار برند خودروسازی هستند که حضور آنها در ایران قطعی شده و به گفته قطعه‌سازان، در حال حاضر کم و بیش ارتباط مناسبی میان آنها و این چهار برند شکل گرفته است. در این بین، پژویی‌ها که تا همین چند ماه پیش سیبل انتقادهای قطعه‌سازان داخلی بودند، گویا در نهایت به توافقی نسبی با فعالان صنعت قطعه رسیده و داخلی‌سازی را در دستور کار قرار داده‌اند. پژو در حال حاضر مونتاژ یکی از سه محصول وعده داده شده اش برای بازار ایران را به نام 2008 آغاز کرده که البته فعلا با داخلی‌سازی بسیار پایینی (زیر 10 درصد) روبه‌رو است. ساخت داخل ضعیف این خودرو اما ظاهرا منافاتی با برنامه‌ریزی و اهداف وزارت صنعت نداشته و هماهنگ با این وزارتخانه پیش می‌رود. آن طور که مازیار بیگلو دبیر انجمن قطعه‌سازان ایران در نشست خبری دیروز عنوان کرد، طبق برنامه‌ریزی انجام شده، ساخت داخل پژو 2008 تا پایان امسال به 40‌درصد خواهد رسید. وی افزود: طبق نص صریح قانون وزارت صنعت، ساخت داخل خودروهای خارجی در پسابرجام، باید در عرض یک سال به 40 درصد برسد و اینگونه نیست که در همان شروع کار، خودروها با این حجم از ساخت داخل تولید شوند. بیگلو در ادامه اما به این نکته نیز اشاره کرد که قطعه‌سازان داخلی در حال حاضر توان داخلی‌سازی خودروهای خارجی را تا مرز 60 درصد نیز دارند. به گفته وی، حتی مدیرعامل پژو نیز به این موضوع اذعان داشته و عنوان کرده این خودروساز هیچ نگرانی بابت داخلی‌سازی محصولاتش در ایران تا مرز 60 درصد ندارد.

اظهارات وی در مجموع نشان می‌دهد رابطه قطعه‌سازان و پژو این روزها حسنه شده است، هرچند این خودروساز فرانسوی همچنان حاضر به سرمایه‌گذاری در قطعه‌سازی ایران نیست. برخی قطعه‌سازان پیش‌تر در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کردند پژو زیر بار پرداخت هزینه قالب‌سازی نمی‌رود و این موضوع به چالش میان آنها تبدیل شده، چالشی که با وجود بهبود روابط طرفین، هنوز برقرار است. هرچند قطعه‌سازان در نشست دیروز خود نامی از پژو به‌عنوان شرکتی که نمی‌خواهد هزینه قالب‌سازی را بپردازد، نبردند، اما با توجه به اظهارات قبلی آنها، مشخص است این خودروساز فرانسوی همچنان روی موضع خود اصرار دارد.در کل به‌نظر می‌رسد با توجه به توافق قطعه‌سازان و پژو بر سر داخلی‌سازی مدل 2008، همکاری آنها در تولید سایر محصولات این شرکت در ایران (301 و 208) نیز ادامه پیدا کند و باید منتظر ماند و دید طرفین می‌توانند در آینده، چالش سرمایه‌گذاری ساخت قالب‌ها را نیز رفع کنند یا نه.

جدای از پژو اما گویا قطعه‌سازان ایرانی با دیگر خودروساز فرانسوی یعنی رنو نیز به توافقاتی دست یافته است. بنا به گفته دبیر انجمن قطعه‌سازان، محصولات رنو مطابق با الزام 40 داخلی‌سازی درصدی در ایران به تولید خواهند رسید و توافقات لازم در این مورد انجام شده است. بیگلو اما به نکته‌ای بسیار مهم در مورد ارتباط رنو با قطعه‌سازان ایرانی اشاره کرد و آن، سرمایه‌گذاری این خودروساز فرانسوی برای ساخت قالب‌های قطعه‌سازی بود. به گفته وی، رنویی‌ها پذیرفته‌اند که هزینه‌های مربوط به قالب‌سازی قطعات محصولات خود در ایران را به قطعه‌سازان مربوطه پرداخت کنند. در ادامه نیز رضا رضایی، رئیس انجمن قطعه‌سازان از احداث واحد تحقیق و توسعه رنودر ایران خبر داد و گفت: این شرکت قصد دارد واحد جدید تحقیق و توسعه خود را در ایران بسازد، آن هم در شرایطی که برخی دیگر از کشورهای میزبان رنو نتوانسته‌اند چنین مرکزی را احداث کنند. وی ادامه داد: به‌عنوان مثال، ترکیه که بیشترین تعاملات را با خودروسازان فرانسوی دارد، نتوانسته واحد تحقیق و توسعه آنها را در کشور خود راه‌اندازی کند، اما این اتفاق توسط رنو در ایران رخ خواهد داد. رئیس انجمن قطعه‌سازان اما در نشست خبری دیروز خود، گریزی به هیوندایی نیز زد و از همکاری این شرکت با قطعه‌سازی کشور صحبت به میان آورد. به گفته رضایی، این شرکت کره‌ای قراردادی را برای تامین قطعات موردنیاز خود، با قطعه‌سازان داخلی به امضا رسانده است. دیگر خودروسازی که اما بوی توافق آن با قطعه‌سازان ایرانی به مشام می‌رسد، فولکس‌واگن آلمان است. این شرکت که با بخش خصوصی در ایران قرارداد همکاری مشترک به امضا رسانده، اگرچه ظاهرا در بحث داخلی‌سازی، سختگیرانه‌تر از سایر خودروسازان خارجی در ایران عمل می‌کند، با این حال توافقاتی نیز میان این غول آلمانی و قطعه‌سازی کشور ایجاد شده است. آن طور که دبیر انجمن قطعه‌سازان در نشست خبری دیروز عنوان کرد، تا به امروز چند ده قطعه‌ساز داخلی به فولکس معرفی شده‌اند و این شرکت مشغول ارزیابی آنها برای داخلی‌سازی محصولاتش است.

انتقاد از محرمانه بودن قراردادهای خودرویی

اما با وجود رضایت نسبی قطعه‌سازان از قراردادهای خودرویی و نقش آفرینی آنها در ساخت خودروهای پسابرجامی، برخی دیگر از قطعه‌سازان در این مورد هنوز ابراز نارضایتی می‌کنند. در نشست خبری دیروز نیز فرهاد به‌نیا سخنگوی انجمن قطعه‌سازان با مثبت دانستن حضور خودروسازان خارجی در ایران، گفت: اصل این اتفاق را به فال نیک می‌گیریم، با این حال رفتار خودروسازان خارجی (با قطعه‌سازان) نیز اهمیت ویژه‌ای دارد و اگر برخورد درستی انجام نشود، ممکن است مشکلات قراردادهای قبلی دوباره تکرار شوند. وی با بیان اینکه قطعه‌سازان از جزئیات قراردادهای رنو و پژو با طرف‌های ایرانی بی‌اطلاع هستند، گفت: چون بیشتر قطعه‌سازان هنوز از جزئیات این قراردادها خبر ندارند، نمی‌توانند آمادگی لازم را برای تولید قطعات و تحقق اهداف داخلی‌سازی داشته باشند.سخنگوی انجمن قطعه‌سازان افزود: قبلا به وزارت صنعت و خودروسازان اعلام کرده بودیم که قطعه‌سازان نیز باید در جلسات با رنو و پژو حضور داشته باشند و در جریان نحوه قرارداد و پیشرفت آن قرار گیرند، ولی این اتفاق تا به امروز رخ نداده است. وی با بیان اینکه هیچ آماری از روند داخلی‌سازی پژو 2008 در دست قطعه‌سازان نیست، تاکید کرد: حق اعضای انجمن قطعه‌سازان این است که از روند داخلی‌سازی مطلع باشند؛ زیرا در غیر این صورت هیچ بعید نیست ماجرای قرارداد ال-90 و حواشی آن دوباره تکرار شود. به گفته سخنگوی انجمن قطعه‌سازان تندر-90 پس از این همه سال تولید در ایران، هنوز به داخلی‌سازی بالای 60 درصد نرسیده است.