تهران یکی از بزرگترین پایتخت‌های آسیایی، در حال فروریزش است. این خبر قدیمی است که حالا صدای این خبر به گوش یکی از بزرگترین نشریه‌های علمی جهان رسیده است. مجله تخصصی علمی نیچر در گزارش جدید خود هشدار داده تهران در حال فرونشست سالانه ۲۵ سانتی‌متری است. این موضوع را عکس‌های تصاویر ماهواره‌ای جمع‌آوری شده از فرونشست زمین بین سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷ تهران در مرکز تحقیقات علوم زمین در پونسدام آلمان نشان می‌دهند. این مجله در گزارش خود نوشته است: «آمارهای جدید جنبه‌ای دیگر از مسئله ایران را نشان می‌دهند که مخلوطی از مناطق شهری، کشاورزی و حاشیه‌ای تهران در حال ریزش با میزان سالانه ۲۵سانتی‌متر است. همچنین شهر ورامین، منطقه‌ای مخصوص کشاورزی در جنوب غرب ایران هم در حال ریزش با همین سرعت است. فرودگاه بین‌المللی این شهر هم سالانه ۵سانتی‌متر فرونشست می‌کند.»

وضعیت چقدر وخیم است؟

مهدی متقی و محمودحق شناس زمین‌شناس‌های ایرانی تحقیقاتی درباره اطلاعات جدید به دست آمده در مرکز تحقیقات علوم زمین در آلمان تحقیقاتی انجام داده‌اند که حاصل آن این اخبار بسیار نگران کننده است. البته قبل از این هم تحقیقات انجام شده در سازمان نقشه‌برداری کشور از این وضعیت نگران‌کننده خبر داده بود. گزارش‌های منتشر شده در این سازمان در یک سال گذشته نشان داده که میزان فرونشست زمین در شهریار ۲۲ سانتی‌متر و در دهه گذشته در کل تهران ۲متر است . این آمار نشان می‌دهد که تهران نسبت به دیگر شهرهای ایران وضعیت بسیار وخیم کننده‌ای دارد. گزارش نیچر نشان می‌دهد که وضعیت تهران نسبت به دیگر کشورهای دنیا هم بسیار نگران‌کننده‌تر است. روبرتو تامیس یک مهندس در دانشگاه آلیکانته اسپانیا در این باره به نیچر گفت: «این آمار یکی از بیشترین نرخ‌های فرونشست در جهان است.» این بحران فقط برای بخش کوچکی از تهران هم نیست. تحقیق ۲ محقق ایرانی حاضر در آلمان نشان می‌دهد که ۱۰درصد وسعت بخش شهری تهران در کنار شهرهای اقماری با فرونشست زمین روبرو شده‌اند.

بحران را در شهر ببینید

این نرخ بالای فرونشست زمین در مناطق مختلف زمین در ایران باعث شده تا بحران به شکل واضحی در تهران دیده شود. متقی در این باره توضیح داد: «وقتی در این مناطق قدم می‌زنید شما با سطوح ناهموار خیابان‌ها، ترک‌ها روی دیوارها و حتی ساختمان‌هایی روبرو می‌شوید که باید تخریب می‌شدند.» بر اساس مطالعات محققان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تهدید فروریزش که خود از پیامدهای فرونشست است، سه منطقه ۱۲، ۱۷ و ۱۸ جزو مناطق دارای ریسک بالا و کانون خطر در سریال فروریزش‌های زمین در پایتخت هستند. از سویی بررسی‌های همین مرکز نشان می‌دهد که مقبره شاه عبدالعظیم بر اثر فرونشست زمین کج شد. نیچر در مقاله خود در این باره نوشته است:‌ «شکاف‌های بزرگ با طول‌های چند کیلومتری در جنوب غرب تهران خطوط برق و خطوط مترو را با خطر مواجه کرده است.» علی بیت‌اللهی رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در همین رابطه گفته بود:‌«یک کشاورزی که می‌شناختم یک بار برای چند ساعت زیر زمین اسیر شد، او در یک چاله ۶ متری افتاده بود.»

چرا زمین می‌ریزد؟

اما موضوع مهم‌تر از شدت این حادثه علت آن است. اتفاقی که هنوز مسوولان پاسخ قطعی به آن ندادند. به طور کلی برداشت آب‌های زیرزمینی، زه‌کشی خاک‌های ارگانیک، معدن کاری و موضوعات بسیار مختلف دیگری می‌تواند منجر به فرونشست زمین در مناطق مختلف شوند. اما یکی از اصلی‌ترین دلایل چنین حوادثی برداشت مواد مختلف از منابع زیرزمینی است موضوعی که عامل آن جمعیت است. در این رابطه در گزارش مجله نیچر نوشته شده است: «افزایش جمعیت که منجر به افزایش برداشت‌های گاز، نفت و آب از زیرزمین شده از عوامل اصلی فرونشست زمین است. برای مثال تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که جاکارتا سالاینه ۲۰سانتی‌متر نشست می‌کند. در برخی مناطق دره سن خوآکین در کالیفرنیا این نرخ به ۶۰سانتی‌متر رسیده هم است.» تهران هم دقیقا همانند جاکارتا و کالیفرنیا یکی از شهرهای پرجمعیت جهان است که میزان برداشت آب‌های زیرزمینی آن در چند سال گذشته به شدت افزایش پیدا کرده. اما نیچر در کنار این موضوع ۲اتفاق دیگر را هم عامل ریزش زمین در تهران می‌داند. در گزارش این نشریه در این رابطه آمده است:‌ «مخلوطی از رشد جمعیت، خشکسالی‌ها و سدهایی که آب باران‌ها را جمع می‌کند این مسئله را تشدید کرده.» گفته می‌شود که حدود ۳۰هزار چاه غیرقانونی در تهران وجود دارند. در واقع افزایش جمعیت باعث شده تا میزان استفاده از منابع زیرزمینی آب در تهران به شدت زیاد شود و حالا خالی شدن سفره‌های زمینی این بحران را در تهران ایجاد کرده، بحرانی که تهران در آن فرورفته و حالا خبر آن به گوش یکی از مجلات علمی معتبر جهان رسیده نیچر در این باره نوشت:‌ «فروریزشی که اکنون اتفاق افتاده شاید غیرقابل جبران باشد، مشاهدات محققان نشان می‌دهد که دیگر زمین نمی‌تواند به حالت قبلی خود برگردد حتی اگر بارندگی زیادی رخ بدهد. لینلین گی یک محقق در دانشگاه سیدنی می‌گوید چنین شرایطی می‌تواند منجر به افزایش سیل‌ها بشود چون دیگر آب باران جایی برای رفتن ندارد.»

خبرآنلاین