در پی بروز بحران در اوکراین و جنگ این کشور با روسیه و همچنین بحران قطر که به تحریم هواپیماهای این کشور برای عبور از آسمان چند کشور عربی جنوب خلیج فارس منجر شد، ناگهان شاهد افزایش حجم انبوه پروازهای عبوری از آسمان ایران بودیم؛ از آنجایی که بر اساس کنوانسیون های جهانی هوانوردی، ایرلاین ها در سراسر دنیا موظف به پرداخت هزینه عبور هواپیماهای خود از آسمان کشورهای مسیر هستند، درآمد خوبی در طی حدودا یک سال گذشته نصیب شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران شد. ضمن اینکه مصوبه ای در مجلس به تصویب رسید که درآمد حاصل از پروازهای عبوری به حساب شرکت فرودگاه ها واریز شود.

با این حال به دلیل آنچه برخی کارشناسان صنعت هوانوردی، ضعف مدیریتی عنوان می کنند، این شرکت نتوانست برنامه مدونی برای تدوام رشد پروازهای عبوری از آسمان ایران طراحی و اجرا کند. به خصوص که چشم انداز روشنی برای برقراری ارتباط مجدد قطر با کشورهای عربی و همسایه خود دیده نمی شود و احتمال دارد این روند طی سال های آینده ادامه داشته باشد.

از آنجایی که قطر در سال ۲۰۲۰ میزبان جام جهانی است، فرودگاه های این کشور با حجم انبوه تقاضای سفر روبه رو خواهند شد و ما می توانستیم با یک برنامه ریزی کاملا حساب شده و منعطف، روند عبور هواپیماهای قطری از آسمان ایران را حفظ کنیم. به خصوص که کشور عراق نیز اگرچه بر اساس اعلام ایکائو (سازمان جهانی هوانوردی) همچنان مشمول منع تردد از آسمان به دلیل نبود امنیت و وجود گروه های تروریستی است، اما با لابی های سیاسی و ارائه تخفیف های بیشتر نسبت به ایران، توانسته بخشی از پروازهای قطری را به سمت آسمان خود منتقل کند. به خصوص که عراقی ها از بیانیه سپاه قدس ایران مبنی بر حذف کامل داعش در عراق، توانستند نهایت استفاده را ببرند.

با این توصیف، به نظر می رسد در صورتی که نتوانیم نرخ پروازهای عبوری از آسمان ایران را به نرخ رقابتی با سایر کشورها نزدیک کنیم، امکان حذف کامل ایران از پروازهای عبوری منطقه به جز در مواردی که در گذشته برقرار بود، وجود دارد.

بیات: مبالغ پیشنهادی ایران به ایرلاین ها رقابتی نیست

آرمان بیات کارشناس صنعت هوانوردی در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره درآمد شرکت فرودگاه ها از محل پروازهای عبوری اظهار داشت: هزینه ای که ما از ایرلاین های خارجی برای عبور از آسمان ایران اخذ می کنیم در مقایسه با سایر کشورها بسیار بالاست. اما هزینه ای که عراقی ها از ایرلاین ها می گیرند، یک سوم مبلغی است که ما به آنها پیشنهاد می کنیم.

بیات تأکید کرد: در حال حاضر کشورهای منطقه به دنبال جذب پروازهای عبوری از آسمان خود هستند و به رقیبی برای ایران تبدیل شده اند. تا زمانی که نتوانیم مبالغی که به ایرلاین ها خارجی برای عبور از آسمان ایران آفر می دهیم را به ارقام رقابتی با دیگر کشورها نزدیک کنیم، در آینده نزدیک این درآمد را از دست خواهیم داد و آسمان ایران از پروازهای عبوری خالی خواهد شد.

هاشمی: استراتژی مشخصی برای استفاده از درآمد پروازهای عبوری نداشتیم

سید جواد هاشمی تهرانی کارشناس صنعت هوانوردی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره ضعف مدیریت درآمدهای حاصل از پروازهای عبوری تصریح کرد: متأسفانه شرکت فرودگاه ها استراتژی مشخصی برای استفاده از درآمد حاصل از پروازهای عبوری نداشت.

وی افزود: برخی کشورهای عربی مانند عراق و کویت توانسته اند پروازهای عبوری قطر را به سمت آسمان خود بکشانند؛ عراقی ها حتی پروازهای عبوری چند کشور عربی دیگر را هم به آسمان این کشور منتقل کرده اند؛ این در حالی است که ادامه درآمدزایی شرکت فرودگاه ها از محل پروازهای عبوری که طی ماه های گذشته به اجبار به آسمان ایران منتقل شد، بلاتکلیف است.